ผลกระทบของไมโครพลาสติกและนาโนพลาสติกต่อสิ่งแวดล้อม

บทคัดย่อ

ความเป็นมาและวัตถุประสงค์ : การผลิตและการใช้งานผลิตภัณฑ์พลาสติกทำให้เกิดไมโครพลาสติกและนาโนพลาสติก ซึ่งเป็นชิ้นส่วนพลาสติกขนาดเล็กที่อาจมองไม่เห็นด้วยตาเปล่า และสามารถแพร่กระจายทั้งบนบก ในแหล่งน้ำ และในอากาศ เข้าสู่ระบบนิเวศและแหล่งผลิตอาหารที่มนุษย์ใช้บริโภค อากาศที่มนุษย์หายใจ ส่งผลเชิงลบต่อสุขภาพ ก่อให้เกิดโรคอุบัติใหม่ที่ต้องใช้เวลารักษาหรือไม่สามารถรักษาได้ในมนุษย์ นับเป็นปัญหาที่สำคัญที่ต้องได้รับการแก้ไข บทความนี้จึงมีจุดมุ่งหมายเพื่อนำเสนอภาพรวมที่ครอบคลุมแหล่งที่มาของไมโครพลาสติกและ/หรือนาโนพลาสติก การแพร่กระจายเข้าสู่สิ่งแวดล้อมทางน้ำ ดิน ระบบนิเวศ และความท้าทายที่เกี่ยวข้องกับการมีอยู่ของไมโครพลาสติกและนาโนพลาสติก นอกจากนี้ บทความยังได้รวบรวมตัวอย่างของกระบวนการบำบัดและการจัดการมลพิษ พร้อมทั้งแนวทางสำหรับการวิจัยในอนาคตที่เกี่ยวกับการควบคุมปัญหา การแพร่กระจาย วิถีการเข้าสู่น้ำและดิน มุ่งเน้นการลดผลกระทบต่อระบบนิเวศ ลดภาวะคุกคามทางชีวภาพที่เกิดจากไมโครพลาสติกและนาโนพลาสติก อนึ่ง ประเทศสมาชิกในภาคอุตสาหกรรมทั่วโลก รวมถึงประเทศไทย อยู่ในระหว่างการจัดทำสัตยาบันพลาสติกโลก ซึ่งมีเป้าหมายให้ทั้ง 175 ประเทศสมาชิกยึดถือเป็นแนวทางปฏิบัติร่วมกันในการลดปริมาณไมโครพลาสติกและนาโนพลาสติกในอนาคตอันใกล้

เนื้อหา : ไมโครพลาสติกและนาโนพลาสติกก่อให้เกิดอันตรายและผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม รวมทั้งมนุษย์และสิ่งมีชีวิต เนื่องจากมีขนาดเล็กและสมบัติทางเคมี-กายภาพจำเพาะ ไมโครพลาสติกเป็นอนุภาคพลาสติกขนาดเล็กที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางเล็กกว่า 5 มิลลิเมตร มีแหล่งกำเนิด 2 แหล่ง ได้แก่ ไมโครพลาสติกปฐมภูมิจากการสังเคราะห์พลาสติกให้มีขนาดอนุภาคเล็กเพื่อใช้งานตามวัตถุประสงค์ และไมโครพลาสติกทุติยภูมิ ซึ่งเกิดจากการแตกสลายของเทอร์โมพลาสติกขนาดใหญ่ภายใต้ภาวะต่าง ๆ ของสิ่งแวดล้อมภายนอก เช่น การผุกร่อน การแตกสลายเชิงกล และการทําปฏิกิริยากับรังสีอัลตราไวโอเลต แสงแดด ความร้อน คลื่น ลม ทั้งนี้ ยังรวมถึงพลาสติกขนาดเล็กมากอีกชนิดหนึ่ง คือ นาโนพลาสติกที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางระหว่าง 1 ถึง 1,000 นาโนเมตร วิถีการกระจายตัวเข้าสู่สิ่งแวดล้อมของพลาสติกขนาดเล็กดังกล่าวมีหลายวิถี เช่น การชะพาไมโครพลาสติกและนาโนพลาสติกจากกิจกรรมของมนุษย์ลงสู่ดินชั้นบน การหมุนเวียนของพลาสติกในบรรยากาศจากแหล่งกำเนิดภายนอก เช่น การจราจร การฟุ้งกระจายจากฝุ่นละอองชุมชน อันตรายของไมโครพลาสติกในสิ่งแวดล้อมขึ้นกับองค์ประกอบของมอนอเมอร์ที่ใช้สังเคราะห์เป็นพลาสติก สารเติมแต่งในเนื้อพลาสติก และวิถีการแตกตัวเป็นไมโครพลาสติก สารเติมแต่งจากไมโครพลาสติกถูกชะล้างและเข้าสู่สิ่งแวดล้อมในน้ำหรือดิน เนื่องจากกระบวนการแพร่ของสารเติมแต่งออกจากเนื้อพื้นพลาสติกที่เกิดจากแรงยึดเหนี่ยวที่ไม่ถาวร ส่วน  นาโนพลาสติกมีพื้นที่ผิวมากกว่าไมโครพลาสติก จึงเข้าสู่ร่างกายของสิ่งมีชีวิตได้ง่ายกว่า ดังนั้น อุตสาหกรรม ปิโตรเคมี อุตสาหกรรมพลาสติก และอุตสาหกรรมต่อเนื่องจากพอลิเมอร์หรือพลาสติก ต้องมีมาตรการป้องกันการเกิดไมโครพลาสติกหรือนาโนพลาสติกในสิ่งแวดล้อม ทั้งทางบก ทางน้ำ และทางอากาศ โดยความร่วมมือกันในระหว่างองค์กรทั้งหมดที่เกี่ยวข้องกับการผลิตสารปิโตรเคมี พอลิเมอร์ พลาสติก และผลิตภัณฑ์พลาสติกที่เป็นวัสดุปลายทาง รวมทั้งการจัดการขยะพลาสติกในสิ่งแวดล้อมอย่างถูกต้อง